Uit een onderzoek van Ernst & Young is gebleken dat maatschappelijke jaarverslagen geen objectief beeld geven van de prestaties van bedrijven op sociaal en milieugebied. Er is daarom een roep om meer overheidsregulering.
De bevinding van Ernst & Young staat niet op zichzelf. Buitenlandse experts in sociale jaarverslagen hebben al veel eerder betoogd dat de transparantie in maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) tekortschiet. Het is misschien ook wel veel gevraagd van ondernemingen om vrijwillig inzicht te geven in informatie die hun eigen winstmogelijkheden kunnen schaden. Buitenlands onderzoek toont aan dat het management sociale verslagen vooral gebruikt als instrument in zijn public relations. Illustratief is een studie van Australische bedrijven die de milieuwet overtreden hadden. Het bleek dat deze bedrijven desondanks voornamelijk positief mvo-nieuws naar buiten brachten. Het gemiddeld aantal woorden dat besteed werd aan het negatieve nieuws was slechts 5,5. Sterker nog: de vervolgde ondernemingen besteedden zelfs significant meer aandacht aan positief nieuws over hun mvo dan ondernemingen die niet vervolgd werden. Dit wijst erop dat bedrijven hun jaarverslag gebruiken om de aandacht van slecht nieuws af te leiden. Vrijwillige rapportage van milieueffecten levert dus geen betrouwbare informatie op.In Nederland volgt de overheid hoofdzakelijk een beleid van zelfregulering inzake mvo-rapportage. Zij faciliteert dit proces door diverse middelen. Zo subsidieert de Nederlandse overheid het Global Reporting Initiative, prijzen voor best practices, onderzoek naar transparantie en verspreidt zij informatie via het Nationaal Contactpunt en verschillende websites.

Ondanks al deze maatregelen blijft de transparantie van mvo beneden peil. De transparantiebenchmark van het ministerie van Economische Zaken laat zien dat slechts 5 procent van de grote ondernemingen aan alle kwaliteitscriteria van transparantie voldoen. De gegevens in de sociale verslagen zijn vaak moeilijk vergelijkbaar over de tijd en tussen bedrijven onderling. Of het bedrijf zijn prestaties verbeterd heeft, is daarom niet na te gaan. De conclusie is daarom dat de strategie van zelfregulering vrucht afwerpt.

Verzamelen
Hoe kan de overheid er dan voor zorgen dat de transparantie in mvo verbetert? De sleutel ligt bij een versterking van de positie van de intermediaire organisaties. Dit zijn organisaties die allerlei vormen van mvo-informatie van bedrijven verzamelen, mvo-profielen construeren en deze informatie verkopen aan wie daarin is geïnteresseerd. Gedurende de laatste decennia zijn diverse van deze organisaties ontstaan. Nieuwe bladen zoals P3 populariseren recente mvo-ontwikkelingen. De directe invloed van deze zogenaamde infomediaries is evenwel beperkt. Overheden hebben tot nu weinig gedaan om hun ontwikkeling te steunen.

Waar ik voor pleit is de positie van deze infomediaries te versterken. In dit verband is een vergelijking met de rapportering van financiële informatie interessant. Financiële informatie wordt aangeleverd door bedrijven, maar gecontroleerd door onafhankelijke professionele organisaties. Ratingorganisaties vertalen de financiële informatie in duidelijke indicatoren voor gebruikers. Internationale accountantsorganisaties zijn constant bezig om de bestaande accountingtechnieken te evalueren en te verbeteren om de kwaliteit en vergelijkbaarheid van de financiële informatie te bevorderen. Deze professionele organisaties worden weer gereguleerd door een mix van zelfregulerende lichamen en stringente wettelijke regels.

Kwaliteit
Het is efficiënt om ook de mvo-informatie op deze wijze te institutionaliseren. Tot nu toe is de positie van de intermediaire organisaties op het gebied van mvo te zwak. Infomediaries zoals Innovest Strategic Value Advisors bieden hun klanten informatie over de milieu- en sociale prestaties van bedrijven, maar deze informatie is niet publiek beschikbaar. Een van de vereisten is daarom bedrijven te verplichten mvo-informatie te verstrekken volgens de standaarden van deze onafhankelijke accountantsorganisaties en deze informatie publiek beschikbaar te maken. Het versterken van de rol van infomediaries zal tot een daling van de kosten van het aanbieden van mvo-informatie leiden. Infomediaries zijn in staat om de ruwe data te verwerken tot hanteerbare indicatoren.

Intermediaire organisaties zullen ook in belangrijke mate bijdragen aan de kwaliteit van de informatie. Door de externe verificatie die infomediaries bieden zal de betrouwbaarheid van de informatie verbeteren, omdat zij geen belang hebben om negatieve informatie achter te houden. Ook zijn deze organisaties in staat om aan te geven welke mate van detail van informatie nodig is. Dit voorkomt dat jaarverslagen een hoog pr-gehalte krijgen zonder veel controleerbare details. Voorts zal door standaardisatie de vergelijkbaarheid van de mvo-informatie verbeteren.

Als het dan voor steeds meer aanbieders en vragers interessant wordt om deze kennis aan te bieden en te gebruiken, zullen geleidelijk de scope en nauwkeurigheid van de standaarden verbeteren.

De auteur is hoogleraar economie, onderneming en ethiek.