Voor Marcel Pheijffer, forensisch accountant en directeur van de accountantsopleiding Nivra-Nyenrode, is het jaarverslag niet meer van deze tijd. ‘Ik moet eerlijk zeggen dat ik steeds minder in een jaarverslag kijk.’ Pheijffer, onder meer adviseur van de enquêtecommissie bouwfraude, ergert zich aan de neiging van bedrijven om zich beter voor te doen dan ze zijn. ‘Sommige jaarverslagen lijken meer op een reclamefolder, dan op een weergave van de resultaten’, zegt de accountant. ‘De Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving schrijven voor dat een jaarverslag niet vooringenomen mag zijn.’
‘Het moet vrij zijn van manipulaties, transparant zijn en inzicht geven in hoe een bedrijf er daadwerkelijk voor staat. Regelmatig word ik teleurgesteld door bedrijven over de informatie die ze geven. De waarheid achter de cijfers blijkt vervolgens een andere te zijn dan wordt gesuggereerd.’

Vooral de maatschappelijke jaarverslagen zijn weinig concreet, meent Pheijffer. ‘Een van de grootste financiële instellingen van dit land, ING , schreef in een soort glossy folder, hun jaarverslag over maatschappelijk verantwoord ondernemen , hoe goed ze wel niet zijn. Dit werd gelardeerd met feiten en foto’s over hun functioneren in 65 landen. Terwijl in een verificatierapport achterin het jaarverslag stond dat ze hun maatschappelijke activiteiten alleen in Nederland hebben laten toetsen. En de elementen die concreet waren getoetst, werden niet eens genoemd. Aan dergelijke informatie heb ik dan eigenlijk niets.’

Het jaarverslag is volgens Pheijffer eigenlijk niet meer van deze tijd. ‘Het is slechts een momentopname, een foto. Niet dat ik continu een beeld wil van een bedrijf, maar frequenter dan één keer per jaar een toetsing vind ik belangrijk. Het jaarverslag komt uit de tijd van de 8-uurseconomie. De 24-uurseconomie van vandaag vraagt om een dynamische fotoreportage of zelfs een film. Door de statische aard van de foto is de waarde van het jaarverslag relatiever en beperkter geworden.’

‘Het voordeel van een jaarverslag is dat het een document is waarmee verantwoording wordt afgelegd’, vult Pheijffer aan. ‘Bestuurders zijn aanspreekbaar op dit schriftelijke document. Daarbij is het een stuk dat gecontroleerd is door externe accountants. Maar toch, als ik informatie van een bedrijf wil hebben, dan ga ik steeds vaker naar de kritische websites voor beleggers, zoals die van banken of de Vereniging van Effectenbezitters. De site van de Amerikaanse beurstoezichthouder, de SEC, is één van de beste informatiebronnen. Ook op de websites van bedrijven staat vaak meer en actuelere informatie onder het kopje investor relations, dan in het jaarverslag. ‘Naast de mooie woorden die in de jaarverslagen worden geschreven stoort Pheijffer zich aan de summiere toelichting bij belangrijke feiten en cijfers. Zo meent hij dat de ondernemingen die betrokken waren bij de bouwfraude te weinig verantwoording hebben afgelegd over hun handelen, lopende gerechtelijke procedures en de hoogte van de te verwachten boetes. Met name over de jaren 2001-2003 is naar zijn mening te weinig informatie gegeven. Pheijffer was tijdens de bouwfraude-enquête ‘de rechterhand’ van Marijke Vos, de voorzitter van de commissie.

‘Ik acht het niet gepast dat sommige bouwbedrijven in hun jaarverslag schreven: "We zien de procedures met vertrouwen tegemoet." Daar heeft niemand iets

aan. Daarmee wekken ze de indruk dat de schade wel meevalt. Dat de bouwbedrijven de hoogte van de door hen te verwachten boete niet willen melden, snap ik wel. Maar ik wil inzicht in de maximale schade die kan worden geleden. Overigens is menig jaarwinst opgeslokt door de stevige boetes van de Nederlandse Mededingingsautoriteit.’

Als Rotterdammer ziet Pheijffer liever daden dan woorden. ‘Geef keiharde concrete informatie’, stelt hij. ‘Daar heeft het maatschappelijk verkeer behoefte aan. Bestuurders stralen vaak uit: "vertrouw ons maar, het komt wel goed". Ik ben meer iemand van: "bewijs het me maar".’

FRANKA ROLVINK