(Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van 20 augustus 2004).
Het FD van 3 augustus berichtte over het voornemen van het Global Reporting Initiative (GRI) om in september met een handboek te komen voor het midden- en kleinbedrijf (mkb). Dit is een goede ontwikkeling, want er is nog veel onbekend over duurzaam ondernemen in het mkb. Met name het aantal indicatoren en de vraag waar te beginnen vormen grote obstakels voor het mkb.
Het FD-artikel wijst erop dat de meningen verdeeld zijn. Grofweg zijn er drie richtingen te onderscheiden: (1) het mkb doet weinig aan duurzaam ondernemen; (2) het huidige instrumentarium is niet geschikt om duurzaam ondernemen door het mkb te typeren; (3) een aantal mkb-ondernemingen heeft een eigen niche gevonden.
Uiteraard bepaalt de gehanteerde definitie van duurzaam ondernemen in belangrijke mate het aantal ondernemingen dat daaraan doet. De ondergrens van elke definitie is wel duidelijk: de wetgeving respecteren.
Het is verstandig om bij de ontwikkeling van een visie ook de specifieke kenmerken van het mkb als uitgangspunt te nemen. Alleen op deze manier kan worden gekomen tot een evenwichtige benadering.
De typering van het mkb gaat verder dan alleen omvang, maximaal 250 werknemers. De volgende kwalitatieve aspecten van het mkb zijn van groot belang:
1. De dominante aanwezigheid van de ondernemer. Natuurlijk is de leiding in elke organisatie van groot belang. Echter, vanwege de correlatie tussen eigendom en leiding in het mkb is de impact aanzienlijk groter. Denk aan eigenschappen als toewijding, vastbeslotenheid, vasthoudendheid en creativiteit.
2. Het mkb is vooral gericht op de korte en middellange termijn. Het begrip strategie in de klassieke zin valt buiten de boot. Er is ook vaak sprake van enig opportunisme in de bedrijfsvoering.
3. Het mkb is sterk lokaal en/of regionaal gericht. Dit betekent dat andere ‘stakeholders’ een rol spelen. In recent onderzoek komen sportverenigingen als belangrijkste maatschappelijke stakeholder naar voren. Dit gaat verder dan een potje voetballen: sportclubs vervullen een essentiële rol op het gebied van sociale cohesie, en het mkb toont zich van een goede kant bij de ondersteuning ervan.
4. In het mkb komen veel familiebedrijven voor. Deze ondernemingen hebben veelal andere waarden. Zo is continuïteit vaak een doel op zich. Omdat het familiebedrijf vaak al generaties lang in dezelfde plaats actief is, is lokale verwevenheid ook hier van groot belang.
5. Winst in het mkb is een ambivalent begrip, door de directe interferentie tussen bedrijfswinst en ondernemersloon. Veel ondernemingen in het mkb zijn immers opgezet vanuit de specifieke motivatie van de leiding, het gaat vaak om meer dan alleen rijk worden.
Mondiaal toonaangevend op het gebied van duurzaam ondernemen is het werk van John Elkington, bekend van onder andere Cannibals with Forks. Hij geeft aan dat er ruim honderd definities van duurzaam ondernemen bestaan.
Hopelijk kunnen we vanaf september spreken over ruim 101 definities van duurzaam ondernemen, wanneer bekend is wat wordt verstaan onder duurzaam ondernemen door het mkb.
Enno Masurel is hoogleraar Duurzaam Ondernemen Centrum voor Innovatie en Maatschappelijk verantwoord Ondernemen Vrije Universiteit Amsterdam.
